โรคกระดูกและข้อ (ปวดเข่า)
ปวดเข่า
โครงสร้างและหน้าที่ของเข่าเป็นข้อต่อที่ใหญ่ที่สุด
เมื่อเทียบกับบรรดาข้อต่างๆในร่างกายเรา ข้อเข่า ประกอบด้วย- กระดูกต้นขาส่วนปลาย (อยู่ส่วนบนของเข่า)
- กระดูกหน้าแข้งส่วนต้น (อยู่ส่วนล่างของเข่า)
- หมอนรองกระดูกแทรกอยู่ในระหว่างกระดูกต้นขาส่วนปลาย และกระดูกหน้าแข้งส่วนต้น มีหน้าที่รองรับแรงกระแทกและให้การเคลื่อนไหวของเข่าคล่องตัว
- กระดูกสะบ้า (ปิดอยู่ด้านหน้าของเข่า)
- เอ็นหุ้มข้อเข่าหลายเส้น ยึดหุ้มข้อเข่าไว้ด้วยกันเพื่อให้เข่ากระชับมั่นคง
- ในข้อเข่ามีน้ำเลี้ยง (Synovial ) เป็นน้ำหล่อลื่น ป้องกันเข่าสึก
สาเหตุของการปวดเข่า ได้แก่
- ข้อเข่าเสื่อม ซึ่งมีสาเหตุมาจาก
- การเสื่อมตามวัย มีมวลกระดูกลดลง หมอนรองกระดูกบางลง ขาดความยืดหยุ่นเอ็นหลวม ทำให้ข้อเข่าหลวมและปวดเข่า
- เสื่อมจากการใช้งานหนัก เช่น แบกของหนัก นั่งงอเข่านานๆ ผู้หญิงใส่รองเท้าส้นสูงเป็นเวลานานๆน้ำหนักตัวเกิน
- จากอุบัติเหตุ เล่นกีฬาหนักๆ ล้มกระแทกกันบ่อยๆ กระโดดบ่อยๆก็ทำให้ปวดเข่าได้เช่นกัน
- จากการอักเสบติดเชื้อ
- การฉีกขาดของเอ็นเข่า
- พบบ่อยในนักกีฬาที่ต้องใช้แรงปะทะกระแทกล้มบ่อยๆ เช่น ฟุตบอล
- จากอุบัติเหตุ เช่น ตกบันได สะดุดล้ม
130258_PNWM.jpg)
อาการปวดเข่าที่ควรไปพบแพทย์
- ปวดเข่าอย่างรุนแรง
- ยืนไม่ได้นาน ลงน้ำหนักไม่ได้
- รูปร่างของเข่าผิดปกติ
- เข่าบวม แดงร้อน มีไข้
วิธีการตรวจรักษา
- ซักประวัติ อาการปวดและตรวจลักษณะภายนอกเช่น บวม แดง หรือหลวม รูปร่างของเข่าโก่ง
- การเอกซเรย์ หรือ MRI
- อาจมีการเจาะน้ำในเข่าส่งตรวจ
การรักษาข้อเข่าเสื่อม
- รักษาด้วยยา
- ยาบรรเทาปวด ยาลดการอักเสบของกล้าม
- ยาฉีด Hyaluronic acid ช่วยเพิ่มการหล่อลื่นในข้อเข่า และกระตุ้นการผลิตน้ำหล่อเลี้ยงเข่าสามารถลดปวดได้ จะฉีดยาตัวนี้ให้ต่อเมื่อ ผู้ป่วยปวดเข่ามาก รับประทานยาแก้ปวดไม่ดีขึ้น ทำกายภาพบำบัดอาการปวดไม่ดีขึ้น และในรายที่ไม่ต้องการผ่าตัด หรือมีข้อจำกัดในการผ่าตัดเข่า
- การทำกายภาพบำบัด อาจรักษาร่วมกับการใช้ยา วัตถุประสงค์เพื่อลดปวด บริหารกล้ามเนื้อรอบเข่าให้แข็งแรง ฝึกการใช้ไม้เท้า หรือผ้าพยุงเข่า
- การผ่าตัดรักษาข้อเข่าเสื่อม มี 2 ชนิด
- ผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียม
- การผ่าตัดดัดเข่า
การผ่าตัด เปลี่ยนข้อเข่าเทียม (Total knee Arthroplasty)
คือการเอาผิวข้อเข่าเดิมที่เสื่อมสภาพออกทั้งหมดใส่โลหะเทียมไปครอบแทนผิวข้อเข่าที่เอาออกไปเหมาะกับผู้ป่วยอายุมาก 60 ปีขึ้นไป และกระดูกผิวข้อเข่าเสื่อมสภาพหมด ปอดรุนแรงต้องใช้ยาแก้ปวดทุกวัน เข่าผิดรูป เข่ายึด เหยียดงอไม่ได้เต็มที่ ข้อเข่าเทียม ต้องใส่ตลอดชีวิต มีอายุการใช้งานประมาณ 10 – 15 ปี ฉะนั้นต้องมีการดูแล ถนอมเข่าเทียมให้ใช้งาน ได้นานๆ เช่น ไม่ควรนั่งขัดสมาธิ หลีกเลี่ยงการนั่งยองๆ บริหารกล้ามเนื้อรอบๆเข่าให้แข็งแรง เป็นต้นการผ่าตัดดัดเข่า (High Tibialosteotomy)
- เป็นการผ่าตัด เพื่อกระจายน้ำหนัก จากด้านที่ผิวเข่าสึกกร่อน ไปด้านตรงข้าม
- การผ่าตัดวิธีนี้เหมาะกับผู้ป่วยที่อายุยังไม่มากและผิวข้อเข่าเสื่อมสภาพบางส่วน มีการสึกกร่อนของกระดูกผิวข้อเข่า ด้านใน และด้านนอกไม่เท่ากัน ส่วนใหญ่พบว่า ผิวข้อเข่าด้านในสึกกร่อน ผิวข้อเข่าด้านนอกยังดีอยู่ ผู้ป่วยมักปวดเข่าด้านใดด้านหนึ่ง
- ข้อดีของการผ่าตัดแบบนี้ คือ ค่าใช้จ่ายถูกกว่าการเปลี่ยนข้อเข่าเทียม หลังจากแผลหายสามารถทำกิจวัตรประจำวันได้ปกติ
นวัตกรรมการเปลี่ยนข้อเข่า
การผ่าตัดแบบดั้งเดิมคือเปิดแผลหน้าเข่ายาวประมาณ 15 – 20 ซม. แต่ปัจจุบันการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าสมัยใหม่มีการใช้เทคโนโลยีเข้ามาช่วยการผ่าตัด แผลผ่าตัดจะเล็กกว่าเดิมมาก เนื่องจากใช้แขนกลหุ่นยนต์ ช่วยผ่าตัดซึ่งระบบจะประกอบไปด้วย Navigator (ระบบนำร่อง) ระแบบคอมพิวเตอร์ สำหรับการคำนวณ แพทย์ จะป้อนข้อมูลของผู้ป่วย เช่น ลักษณะการสึกของผิวข้อเข่า ความโก่ง ของเข่า เป็นต้น คอมพิวเตอร์ จะมีระแบบคำนวณ และสร้างแบบจำลอง การผ่าตัด ซึ่งมีความถูกต้องแม่นยำมากการคำนวณ มีความละเอียดเป็นหน่วย มิลลิเมตร ช่วยให้แพทย์แต่งกระดูกให้ได้มุมสอดรับกับผิวข้อเทียม และช่วยในการวางตำแหน่งของข้อเข่าเทียมได้แม่นยำ ลดการบอบช้ำ เสียเลือดน้อย ฟื้นตัวเร็ว สามารถเดินใช้เร็วภายใน 24 ชั่วโมงหลังผ่าตัดหลังผ่าตัดข้อเข่าควรทำอย่างไร
- แพทย์มักแนะนำการฟื้นฟูเข่าภายใน 24 ชั่วโมงหลังผ่าตัด
- เพื่อช่วยให้ข้อเทียมที่ใส่เข้าไป กระชับ
- เพื่อป้องกันข้อเข่าติด
- เพื่อลดภาวะหลอดเลือดที่ขาอุดตัน
- บริหารกล้ามเนื้อรอบๆข้อเข่าแข็งแรง
- ควรฝึกเหยียดและงอเข่าให้ได้อย่างน้อย 100 องศา
- ระมัดระวังการใช้เข่าอยู่ทนุถนอมหลีกเลี่ยงการนั่งพับเพียบ ขัดสมาธิ นั่งยองๆ เพื่อยืดอายุการใช้งานของข้อเข่า เพราะการงอเข่านานๆจะทำให้เลือดไปเลี้ยงเข่าน้อยลง
- ควรปรับสิ่งแวดล้อมให้สอดคล้องกัน
- ห้องน้ำควรเป็นแบบนั่งชักโครกหรือหาเก้าอี้เจาะรูวางไว้เหนือคอห่าน
- เตียงนอนควรมีความสูงระดับเข่า
- หลีกเลี่ยงการขึ้นลงบันได
- รับประทานอาหารที่มีแคลเซียม เช่น นม
- งดอาหารไขมันสูง รสหวานจัด และ แอลกอฮอล์
- ดื่มน้ำ 8 – 10 แก้วต่อวัน
- ห้ามให้แผลถูกน้ำ สังเกตแผลผ่าตัดหากบวมแดงปวดให้มาพบแพทย์
- รับประทานยาตามคำสั่งแพทย์ และมาพบแพทย์ตามนัด
การป้องกันข้อเข่าเสื่อม
- การออกกำลังกาย ฝึกกล้ามเนื้อรอบข้อเข่า ให้แข็งแรง
- การเล่นกีฬาต่างๆควรมีความรู้ทักษะการเล่นที่ถูกต้อง
- มีการอุ่นร่างกาย ยึดกล้ามเนื้อก่อนและหลังเล่นกีฬา
- อาจหลีกเลี่ยงไปเล่นกีฬาที่ เสี่ยงต่อแรงกระแทก ที่เข่าน้อยกว่า เช่น การขี่จักรยาน ว่ายน้ำ
- ควบคุมน้ำหนักตัว เพื่อลดแรงกดที่เข่า
- หลีกเลี่ยงการนั่งขัดสมาธิ นั่งพื้นราบ การนั่งยองๆ จะทำข้อเข่าเสื่อมเร็ว
- ป้องกันอุบัติเหตุ บ้านต้องสว่าง ไม่มีสิ่งกีดขวาง บันไดมีราวจับ
การรักษาเอ็นเข่าฉีกขาด
แบ่งเป็น 3 กรณีตามความรุนแรง- กรณีเนื้อเยื่อบางส่วนของเอ็นฉีกขาด แพทย์จะรักษาด้วยยาบรรเทาปวด ยาคลายกล้ามเนื้อ ใส่ผ้าพยุงเข่า หรือทำกายภาพบำบัด งดการใช้เข่าชั่วคราว
- กรณีเอ็นฉีกขาดบางส่วน แพทย์จะพิจารณาร่วมกับผู้ป่วยว่าจะผ่าหรือไม่ ถ้าไม่ผ่าตัดอาจให้พักหรือใส่เฝือกไว้
- กรณีเอ็นเข่าฉีกขาด แพทย์จะแนะนำให้ผ่าตัด เย็บซ่อมเอ็น หรือสร้างเอ็นใหม่
การผ่าตัด ซ่อมแซม หรือสร้างเอ็นใหม่
นอกเหนือจากการผ่าตัดแบบเดิมคือเปิดแผลที่เข่าแล้ว ปัจจุบันผู้ป่วยยังมีทางเลือกของการผ่าตัดด้วยแผลเล็ก คือผ่าตัดผ่านกล้อง จะทำให้เนื้อเยื่อบาดเจ็บน้อย เสียเลือดน้อย เดินได้เร็วขึ้นการผ่าตัดส่องกล้อง
ปัจจุบันมีเทคโนโลยีการผ่าตัดที่ทันสมัย โดยเฉพาะการผ่าตัดผ่านกล้อง เป็นทางเลือกอีกทางหนึ่ง นอกเหนือจากการผ่าตัดแบบเปิดแผลกว้างแบบเดิมๆแล้ว การผ่าตัดสร้างเอ็น ไขว้หน้า(ACL) และการเย็บ หมอนรองข้อเข่า (Menicus) ก็สามารถทำได้โดยผ่าตัดผ่านกล้อง ซึ่งปัจจุบันเป็นที่ทราบกันดีว่า แผลเล็ก เจ็บน้อย ฟื้นตัวไว ทำกายภาพบำบัดได้ง่ายกว่าเดิม กลับไปพักฟื้นที่บ้านได้เร็วกว่าเดิม
หลังผ่าตัดเอ็นหัวเข่า
- ผู้ป่วยจะได้รับการพันเข่าด้วยสำลีหนาๆ แล้วพันด้วยผ้ายืด เพื่อไม่ให้บวม
- หลังจากแผลหาย เริ่มบริหารกล้ามเนื้อรอบเข่า
- ควรเลือกการบริหารกล้ามเนื้อ โดยที่เข่าไม่ต้องเพิ่มการรับน้ำหนัก เช่น การว่ายน้ำ
- สำหรับนักกีฬาหลังผ่าตัดเมื่อทำกายกายภาพบำบัด บริหารฟื้นฟูกล้ามเนื้อแล้ว จะสามารถกลับไปเล่นกีฬาได้เหมือนเดิม แต่ต้องปรึกษาแพทย์เพื่อประเมินความพร้อมก่อน
การป้องกันเอ็นเข่าฉีกขาด
- การเล่นกีฬาควรศึกษาทักษะการเล่นให้ถูกต้อง เลือกสนามที่ปลอดภัยถูกสุขลักษณะ ท่านอาจเลือกกีฬาชนิดอื่นแทนกีฬาที่เสี่ยงต่อการกระแทก ปะทะแรงๆ
- บ้านที่อยู่อาศัย ควรดูแลให้ปลอดภัย เช่น ไม่มีสิ่งกรีดขวางทางเดิน โดยเฉพาะ บ้านที่มีผู้สูงอายุควรมีราวไว้
- เมื่อได้รับบาดเจ็บควรมาพบแพทย์แต่เนิ่นๆ เพื่อการรักษาและการปฏิบัติตัวที่ถูกต้อง
แหล่งที่มาภาพและบทความ Phyathai.com Call Center 1772
ความคิดเห็น
แสดงความคิดเห็น